«Dom ze zwierzętami»: moskiewska ustrój z tajnym zoo

Wyobraź sobie: idziesz ulicą w Moskwie i nagle widzisz dziwne widowisko — po ścianach domu wspinają się krokodyle, biegną żyrafy, zwijają się węże, a z dachu na ciebie patrzą egzotyczne ptaki. Nie, to nie jest halucynacja ani nowoczesna instalacja — to znana „Dom ze zwierzętami” na Bulwarze Czystokruteckim. Ale dlaczego na początku XX wieku moskiewski kupiec ozdobił swój pałac całym kamieniem zoo? Czy za tym fascynującym fasadem kryje się jakaś tajemnica? I jakie ma z domem relacje człowiek, którego wynalazki używamy każdego dnia?

Kupiec, który przivez do Moskwy egzotykę

Wysokość domu nr 14 na Bulwarze Czystokruteckim zbudowana została w latach 1908–1909 przez kupca i czajowego handlowca Piotra Kuzmicha Perłowa. Możesz znać tę nazwisko — rodzina Perłowych była prawdziwą imperią czajową Imperium Rosyjskiego. Posiadał także inny znany moskiewski „domik z ciasteczkami” — chiński sklep z czajem na ulicy Mięsneckiej, ozdobiony w stylu pagody.

Ale jeśli sklep z czajem był stylizowany na Chiny, to co wzbudziło kupca do stworzenia kamiennej zwierzęcego na Czystych Stawach? Wersji jest kilka.

Według pierwszej, Perlow był pasjonatem podróżnika i myśliwca. Na początku XX wieku wykonał kilka ekspedycji do Afryki i Indii, z których przivez nie tylko egzotyczne trofei, ale i jasne wrażenie. Wróciwszy do Moskwy, postanowił utrwalić swoje przygody w kamieniu, ozdabiając fasad nowego domu dochodowego figurami zwierząt, które spotkał na safari.

W innej wersji Perlow był nie tylko przedsiębiorcą, ale też mecenasem, wspierającym Moskiewski Zoo (tak wówczas nazywano zoo). Regularnie ofiarował pieniądze na zakup nowych zwierząt i modernizację klatki. A dom ze skulpturami zwierząt był swoim rodzajem reklamy zoo i wezwanie do innych bogatych mieszkańców Moskwy, by podążyli za jego przykładem.

Jest też trzecia, bardziej prozaiczna wersja: Perlow po prostu podążał za modnym wówczas stylem modernizmu, dla którego charakterystyczne były inspiracje formami naturalnymi i zainteresowanie egzotyką. Ponieważ kupiec mógł sobie pozwolić na najlepszych architektów, jego dom stał się jednym z najbardziej jasnych przykładów tego stylu w Moskwie.

Zdjęcie: pinterest.com

Kto mieszka w kamiennej dżungli?

Fasada „Domu ze zwierzętami” to prawdziwa księga zoologii w kamieniu. Tutaj przedstawiona jest niesamowita różnorodność fauny:

• Na poziomie pierwszego piętra znajdują się jaszczórki i ssaki. Ich figury wydają się wyrastać z ziemi, sugerując ewolucyjną „lazienkę” świata zwierząt.
• Drugie piętro przeznaczone jest dla ssaków: można tu zobaczyć jelenie, niedźwiedzi, małpy i nawet egzotyczne dla Rosji żyrafy i słonie.
• Pod dachem zaczęły się mieszkować ptaki i nietoperze — istoty, które mogą opanować powietrze.

Ale najbardziej zadziwiające jest to, że zwracane jest uwagę na szczegóły. Skulptury zwierząt na fasadzie nie są tylko elementami dekoracyjnymi. Każde zwierzę jest przedstawione anatomicznie dokładnie, w charakterystycznej dla niego pozycji. Widoczne jest, że mistrym starannie analizowali anatomiczne i zwyczaje egzotycznych zwierząt, być może w Moskiewskim Zoo.

A czy wiesz, że niektóre zwierzęta na fasadzie spełniają całkowicie funkcję przydatną? Na przykład figury słoni są podporami dla balkonów, a wygięte szyje żyrafy podtrzymują karnizy. Ciekawy przykład tego, jak pomysł artystyczny może połączyć się z praktyczną użytecznością!

Zdjęcie: pinterest.comZdjęcie: pinterest.comZdjęcie: pinterest.com

Tajny życie „Domu ze zwierzętami”

Gdy patrzy się na eccentriczną fasadę „Domu ze zwierzętami”, łatwo zapomnieć, że był to zwykły dom dochodowy, w którym mieszkali zwykli mieszkańcy Moskwy. Choć może nie całkiem zwykli.

Według wspomnień współczesników, Perlow wynajmował mieszkania głównie przedstawicielom kreatywnej intelektualności — artystom, muzykom, pisarzom. Środki mieszkańców byli znani deяtelności kultury tamtego czasu: artysta Wasyl Perpletkow, pisarz Jurii Ajchenwalt, skulptor Sergij Konekow.

Jest legenda, że Perlow ustawił dla mieszkańców ulgi w wynajmie przy jednym warunku: raz w miesiącu muszą się zbierać w jego mieszkaniu na pierwszym piętrze na literacko-muzykalne wieczory. Wyobraź sobie te spotkania pod kamieniowymi wzrokiem egzotycznych zwierząt!

Ale najciekawsza strona historii domu jest związana z imieniem człowieka, którego wynalazek jest znany każdemu z nas. W latach 1920 w „Domu ze zwierzętami” mieszkał i pracował Władimir Zworzykin — wynalazca współczesnego telewizji. Właśnie tutaj przeprowadził pierwsze eksperymenty z elektronicznej rury promieniową, która stała się podstawą ekranów telewizyjnych. Prawda, nie udało mu się dokończyć pracy w Moskwie — w 1919 roku emigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie kontynuował swoje badania i w końcu stworzył współczesną telewizję.

Zaskakujące zbiegi: dom ozdobiony egzotycznymi zwierzętami ze całego świata stał się łóżkiem technologii, która w przyszłości sprawiła, że te zwierzęta były dostępne dla obserwacji milionów ludzi przez ekrany telewizji!

Niełatwe losy kamienne zoo

Historia „Domu ze zwierzętami” w latach sowieckich była niełatwa. Po rewolucji pałac został narodowiony, luksusowe mieszkania przekształcono w komunalne, a unikalna fasada stopniowo się niszczyła bez odpowiedniego utrzymania.

W latach 1930 dom był prawie ofiarą walki z „architektonicznymi nadmiarami”. Były plany, by zburzyć wszystkie dekoracyjne elementy i nadać budynkowi bardziej „przerzutny” wygląd. Na szczęście tym planom przeszkadzała Wielka Wojna Obywatelska, a po niej odbudowę zapomniano.

Nowe zagrożenie nadszło w latach 1970, gdy w Moskwie rozpoczęto masową zabudowę i demontaż historycznych budynków. „Dom ze zwierzętami” planowano zburzyć, by na jego miejscu zbudować nowoczesny budynek. Ocalił go... sam zwierzęta! To znaczy, publiczne zainteresowanie wywołane publikacjami w prasie o możliwym unicestwieniu unikalnego pamiątku architektonicznego. Moskiewscy zwierzęta ochroniści i sztuka badacze połączyli się w obronie kamiennej zwierzęcego, a dom udało się zabezpieczyć.

W latach 1990 dom w końcu doświadczył rekonstrukcji. Mistrzowie odbudowali uszkodzone skulptury zwierząt, przywróciły budynkowi historyczny wygląd. Dziś „Dom ze zwierzętami” to jedna z architektonicznych perł Bulwaru Czystokruteckiego i popularny punkt wycieczek.

Zdjęcie: pinterest.com

Żywe tajemnice kamienne zwierzęta

Ale historia „Domu ze zwierzętami” nie kończy się tutaj. Do dziś przechowuje kilka zagadek, nad którymi łamią głowy historycy i moskiewscy specjaliści.

Pierwsze, nie wiadomo dokładnie, kto był autorem skulptur. Według jednych danych, to był skulptor Sergij Konekow, według innych – grupa bezimiennych mistrzów z artelki kamieniarskich.

Drugi, do dziś nie znaleziono rysunków i szkiców fasady. Być może zostały spalone podczas pożaru w archiwum Miasta w 1917 roku, a może są przechowywane w prywatnych kolekcjach potomków architekta lub klienta.

A na końcu, najbardziej zaskakująca zagadka: dlaczego na fasadzie przedstawione są zwierzęta ze wszystkich kontynentów, ale nie Australii? Brakuje kangurów, utkożonów i kół. Czy przypadkowe przeoczenie czy celowy zamysł? Może odpowiedź kryje się w osobistej historii Perłowa, który, według niektórych danych, planował podróż do Australii, ale nie zrealizował jej z powodu rozpoczęcia I wojny światowej.

Współczesni mieszkańcy domu mówią, że czasem w nocy słyszą dziwne dźwięki, jakby kamienne zwierzęta ożywały i szepczały ze sobą. Oczywiście, to tylko miejska legenda. Ale gdy przejeżdżasz obok „Domu ze zwierzętami” w zmierzchu, nieuniknionie rzucasz okiem na fasadę: a może naprawdę poruszy się ogon krokodyla czy mrugnie oko kamiennej sowy?

Może to właśnie był zamysł twórców domu — przypomnieć nam, mieszkającym w mieście ludziom o niesamowitym świecie natury, który istnieje poza kamieniowymi dżunglami wielkomiejskiego metropolii. I dopóki pamiętamy ten świat, zatrzymujemy się z wdzięcznością przed „Domem ze zwierzętami”, kamienne zoo będzie żyć i cieszyć nowe pokolenia mieszkańców Moskwy i gości stolicy.

Zdjęcie: pinterest.com

Okładka: pinterest.com