Główna rzecz w domu: jak zmieniała się pralka przez 100 lat

To dziś wrzucam bieliznę, wpytam proszek, naciskam odpowiednie przyciski — i mogę się zająć innym. A wcześniej mechanizm trzeba było prowadzić i utrzymywać ręcznie, a także dbać o włosy — mogło się zdarzyć, że w pralce się zapłoną! Opowiadamy, jak ewoluował znany wszystkim sprzęt elektryczny w ciągu ponad stu lat.

1900-1909

Pierwsze prototypy współczesnych pralek pojawiły się w Ameryce. Proste urządzenia w formie drewnianego wiadra z cylindrycznym bębmem składały bieliznę i odzież, napełniały je mydlanym roztworzem i ręcznie obracano bęben. Nadmiar wody odżymano ręcznymi wałkami — pranie i odżymanie też trzeba było robić ręcznie.

Aby przepłukać wszystkie rzeczy w domu w takiej maszynie, wymagało to ogromnej ilości siły i nerwów, więc wówczas domowe gospodynie starali się korzystać z publicznych pralni lub usług pracowniczek, jeśli pozwalały na to środki.

1910-1919

W 1908 roku inżynier z Chicago Alva Fisher wynalazł pralkę z silnikiem elektrycznym, a po dwóch latach firma Hurley Machine Co rozpoczęła jej masową produkcję pod ambitnym nazwą Thor.

Drewniany bęben w obudowie urządzenia obracał się osiem razy w jedną i drugą stronę, a żeby uruchomić mechanizm, nie trzeba było już nic kręcić — wystarczyło ciągnąć za dźwignię u dołu pralki, jak w samochodzie.

Prawda jest jednak, że wszystkie mechanizmy urządzenia były otwarte — wyobraź sobie, ile hałasu produkowała taka maszyna. Dodatkowo była niebezpieczna: ręczne wałki często raniły palce, a raz w nich zapłonął włos dziewczynki, która pomagała matce z praniem (prawda, nie było to poważne i dziewczyna otrzymała tylko ślad na głowie).

Mimo to wynalazek pana Alvy znalazł się w historii jako nowa klasa sprzętu AGD, ponieważ ułatwiła domownikom proces prania wymagający ogromnych wysiłków i znaczących kosztów czasu.

1920-1929

Do tego czasu liczba firm produkujących pralki w Stanach Zjednoczonych przekroczyła tysiąc — nowa technologia była w popycie. W ciągu dziesięciu lat od premiery Thor w amerykańskich domach znacznie zmniejszyło się liczba pracowniczek i domowych służących, a pranie, jak twierdzą socjolodzy, wróciło do domu z publicznych pralni.

Rok 1923. Sklep z techniką AGD, USA. W centrum — pralka

Konstrukcja pralki stawała się bardziej technologiczna: drewniane zbiorniki pokryte blachą miedziową wchodziły w przeszłość i ustępowali emaliowanym stalowym zbiornikom. Ale nadal o bezpieczeństwie myśleiano mało, wnętrza pralek nadal były otwarte.

Jedną z pierwszych, która ukryła je w plastikowej obudowie, była firma Whirlpool. Zadbano też o to, by wałki do odżymania obracały się tylko w jedną stronę, by uniknąć kontuzji.

1930-1939

Pralki stały się tańsze i bardziej dostępne i oprócz Stanów Zjednoczonych zaczęły się sprzedawać również w Europie. Konstrukcje zaczęły być wyposażone w pompę odpływu z silnikiem elektrycznym i mechanizmem czasowym — po raz pierwszy gospodynie mogły ustawić czas prania. Pochodziły pierwsze suszarki, ale były nadal bardzo drogie.

Szczyt Wielkiej Depresji zmniejszył popyt prostych Amerykanów na sprzęt, a domowe gospodynie znowu zaczęły odwiedzać publiczne pralnie. W 1937 roku otwarto pierwszą pralnię samoobsługi, gdzie każdy etap od prania do suszenia był wykonywany przez użytkownika samodzielnie.

1930-1939. W publicznej pralni

1940-1949

Na przełomie czterdziestych roku dwie amerykańskie firmy Bendix Corporation i General Electric ogłosili wkrótce po sobie uruchomienie pierwszej całkowicie automatycznej pralki, która prąży, przepłukuje i odżyma wodę w jednym cyklu.

Brak już potrzeby zastosowania siły ludzkiej: program uruchamia maszynę, czujnik ciśnienia i elektromagnes zatrzymują dopływ wody po napełnieniu zbiornika, termostaty kontrolują temperaturę wody, a czasownik — czas pracy.

1950-1959

Na początku pięćdziesiątych pralki otrzymały nową opcję — programy prania dla każdego rodzaju bielizny, a funkcję ręcznych wałków wciąż wykonywało urządzenie do automatycznego odżymania — centrifuga.

Pierwszymi maszynami-automatami zaczęły się korzystać też w Europie. Tam preferowano maszyny typu bęben, podczas gdy w Ameryce nadal stosowano „pralki aktywatorowe” typu z osią poprzeczną z łopatkami wbudowaną w bak.

W Związku Radzieckim nie było zaawansowanych modeli-automatów. Pierwsze pralki radzieckie produkowane były w Rygach, Kirowie i Ceboksarach. Nalewały i odpływały wodę ręcznie, a do lat siedemdziesiątych były to stosunkowo proste modele. Mimo to miały swoje zalety: np. gdy jakaś część ulegała uszkodzeniu, można było ją naprawić samodzielnie.

1970-1979

Pierwsza radziecka pralka-automat „Wjatka-automat” pojawiła się na przełomie lat siedemdziesiątych. Dokładna kopia pralek Ariston, wyprodukowana na zakładzie w Kirowie z licencją włoskiej firmy. Ale wkrótce została wycofana z produkcji: nowość wybijał bezpieczniki z powodu niewystarczającej mocy instalacji elektrycznej dla maszyny. Poprawioną i rozbudowaną wersję „Wjatka-12” (gdzie 12 oznacza liczbę programów do prania) wyprodukowano w 1980 roku.

Reklamy pralek w latach siedemdziesiątych w ZSRR i USA

W Stanach Zjednoczonych w tym czasie rozwijano pralki oparte na mikroprocesorach i wprowadzano nowe rozwiązania w celu ograniczenia ilości zużywanej wody i oszczędzania energii elektrycznej podczas prania.

1990-1999

Amerińskie inżynierowie stworzyli system sterowania pralek działający na zasadzie „rozmytej logiki”, gdzie programy do prania nie były tylko wbudowanym zestawem kilku poleceń. Teraz to skomplikowany system, który uwzględniał wiele czynników, w tym temperaturę wody, intensywność zabrudzeń lub typ tkaniny i pozwalał automatycznie wybierać dowolne opcje i zmieniać ustawienia: wybrać tryb prania, zwiększyć liczbę płuków, anulować odżym i tak dalej.

Wprowadzono programy dla szlifowanych rzeczy — dla wcześniejszych modeli pralek ta opcja była niedostępna.

2000-2024

Teraz, gdy wszystkie etapy i procesy prania są automatyczne, głównym celem jest delikatne traktowanie każdego rodzaju tkaniny i skuteczne usuwanie plam przy minimalnym mechanicznym wpływie. Przedsiębiorstwa produkujące sprzęt AGD nadal rozwijają się i szukają nowych rozwiązań tych zadań.

Innym ważnym czynnikiem dla współczesnych pralek jest oszczędzanie energii. U dużych firm i holdingów obserwuje się trendy redukcji zużycia energii do poziomu A++ i A+++ co oznacza oszczędność pieniędzy na opłatach za media i mniejsze szkody dla środowiska.

Wzrasta popularność systemu „Inteligentny dom”, więc wiele producentów wypuszcza pralki z adapterami Wi-Fi, aby sterować praniem przez telefon komórkowy nawet wtedy, gdy nikogo nie ma w domu.

Trudno przewidzieć, jakimi będą pralki za 20–30 lat. Wydaje się jednak, że fraza „ręczne pranie” będzie skojarzona tylko z trybem pralki dla delikatnych tkanin na wyświetlaczu, a nie z czymś długim, męczącym i osuszącym skórę dłoni. Czy to nie zdrowe?